काठमाडौं । ताइवान मुद्दालाई लिएर लामो समयदेखिका शत्रु चीन र जापानबीच केही समयदेखि तनाव बढिरहेको छ। ताइवानमा जापानको बयानले सुरु गरेको शब्दयुद्ध युद्धको बिन्दुमा पुगेको छ।

विज्ञहरुले चेतावनी दिएका छन् कि एसियाका दुई ठूला अर्थतन्त्रबीचको गलत कदमले सैन्य टकराव निम्त्याउन सक्छ। यदि यस्तो भयो भने द्वन्द्व यी दुई देशभन्दा बाहिर जान सक्छ र विश्वयुद्धजस्तो अवस्थामा पुग्न सक्छ। विज्ञहरुले यस्ता तीन सम्भावनाबारे छलफल गरेका छन्।

द सनका अनुसार विज्ञहरुले चेतावनी दिएका छन् कि जापान र चीनका नेताहरुबीचको शब्दयुद्धले यस क्षेत्रको अनिश्चित सुरक्षा अवस्थालाई उजागर गर्दछ। उप्साला विश्वविद्यालयका प्राध्यापक अशोक स्वाइनले द सनलाई भने, ‘दुई देशबीच युद्धको सम्भावना कम भए पनि अवस्था बिग्रने सम्भावनालाई नकार्न सकिँदैन।’

ताइवानप्रति दुवै पक्ष कडा

सेना विश्लेषक फिलिप इन्ग्रामले भने कि जापानले यस क्षेत्रमा आफ्नो शक्ति प्रर्दशन गर्न आफ्नो सैन्य क्षमता बढाइरहेको छ। जापानले हाल दोस्रो विश्वयुद्धपछि नगरेको काम गरिरहेको छ। चीनले पहिले नै आफ्नो सेनामा धेरै खर्च गरिरहेको छ र ताइवानमाथि कडा व्यवहार गरिरहेको छ।

प्रोफेसर स्वेनले बेइजिङ र टोकियो दुवैले रातो रेखाहरु विचार गर्ने तीन सम्भावनाबारे छलफल गरे। यी तीन परिस्थिति हुन्, जसमा चीन र जापान आमनेसामने हुन सक्छन्। यसको अर्थ यस्ता घटनाले चीन र जापानबीच पूर्ण रुपमा विकसित युद्ध निम्त्याउन सक्छ।

विश्वयुद्धका तीन कारण

प्रोफेसर स्वेनका अनुसार चीन र जापानबीच युद्ध सुरु गर्न सक्ने घटनाहरुमा लडाकु जेट झडप वा नौसेना युद्धपोत टक्करहरु समावेश छन्। यसले सैन्य गतिविधिको केन्द्रविन्दु सिर्जना गर्दछ। जसले तनाव नियन्त्रण गर्न गाह्रो बनाउँछ। यस्तो अवस्थामा राजनीतिज्ञहरुले हस्तक्षेप गर्नुअघि नै गोलीबारी सुरु भइसकेको हुन सक्छ।

प्रोफेसर स्वेनले अर्को कारण गलतफहमी वा दुर्घटना हुन सक्छ। जसमा पाइलटले गलत बाटो लिने समावेश छ। यस्तो अवस्थामा दुवै देशले सैन्य कारबाहीले परिस्थिति नियन्त्रण बाहिर जान सक्छ। सन् १९३७ मा मार्को पोलो ब्रिज घटना यस्तै घटना थियो। जसलाई दोस्रो चीन–जापानी युद्धको सुरुवात मानिन्छ।

अन्य देश पनि युद्धमा हाम फाल्ने

प्रोफेसर स्वेनका अनुसार तेस्रो सम्भावना चीनका लागि अर्को रातो रेखा ताइवान नजिक जापानको हतियार तैनाथी हुनेछ। ताइवानको माटोमा वा नजिकै कुनै पनि हतियार राखिएमा चीनले कडा र तुरुन्तै प्रतिक्रिया दिनेछ। ताइवानमा जापानको क्षेप्यास्त्र तैनाथीले निश्चित रुपमा सैन्य टकराव निम्त्याउनेछ।

यदि दुई देशबीच द्वन्द्व सुरु भयो भने विज्ञहरु संयुक्त राज्य अमेरिका जापानलाई गरेको सुरक्षा वाचाका कारण युद्धमा तानिने पहिलो देश हुने बताउँछन्। यो अमेरिका–जापान सुरक्षा सन्धिको कारणले हुनेछ। जसमा वासिंगटनले टोकियोको सुरक्षा गर्ने वाचा गरेको थियो। अमेरिकाले जापानी माटोमा ठूला सैन्य सुविधाहरु र सेनाहरु राख्छ।

रुस–इरानको प्रवेश

रुस र चीनसँग नाटो शैलीको रक्षा सम्झौता छैन। तर, तिनीहरुसँग गहिरो रणनीतिक सम्बन्ध छ। धेरै विज्ञहरु विश्वास गर्छन् कि रुसी सेनाले चीनको रक्षामा सहयोग गर्नेछ। रुसी राष्ट्रपति पुटिनले यस द्वन्द्वमा युरोपमा आक्रमण गर्ने अवसर खोज्न सक्छन्। इरान र उत्तर कोरियाले पनि रुस र चीनलाई समर्थन गर्न सक्छन्, सम्भावित रुपमा द्वन्द्वलाई तेस्रो विश्वयुद्धमा परिणत गर्न सक्छन्।