नेकपा (एमाले)ले यही मंसिर अन्तिम साता पार्टीको ११औँ राष्ट्रिय महाधिवेशन गर्दै छ । मुलुकको सबैभन्दा ठूलो दलको महाधिवेशन कस्तो हुन्छ र महाधिवेशनले एमालेभित्रको साङ्गठनिक संरचना र नीतिमा के–कस्तो फेरबदल गर्छ भन्ने चासो आमरूपमा छ । विशेषगरी जेनजी आन्दोलनपछि जबरजस्तरूपमा नीति र नेतृत्वमा फेरबदल गर्न बढिरहेको दबाबको प्रभाव एमालेमा के–कति छ ?

सूत्र टिभीको कार्यक्रम फरक संवादमा एमालेकी स्थायी समिति सदस्य डा. विन्दा पाण्डेसँग यी र यिनै विषयमा प्रश्न सोधिएको छ । पाण्डेसँग गरिएको कुराकानीको संक्षिप्त तथा सम्पादित अंश यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ–

तपाईँको जेनजी आन्दोलनपछिको पहिलो स्टेटमेन्ट हेर्दै थिएँ, ‘हामी नीति र नेतृत्वमा ‘र्‍याडिकल’ हिसाबले परिवर्तन गर्छौँ’ भन्नुभएको थियो । एमालेमा तपाईँले भनेजस्तै ‘र्‍याडिकल’ परिवर्तन सम्भव छ ?

त्यस्तो एकदम र्‍याडिकल हिसाबले परिवर्तन गर्नेभन्दा पनि हामीले खासगरी जे मुद्दा उठायौँ, त्यो सही थियो भन्ने कुरा जेनजी आन्दोलनले पनि पुष्टि गर्‍यो । त्यतिबेला पार्टीभित्र सुनुवाइ भएन र जसले मान्छेहरूमा एक खालको निराशा र आक्रोश पैदा गर्‍यो । जुन थपिँदै थपिँदै जाँदा अहिले सन्जोग पनि बन्यो सामाजिक संजालमाथिको प्रतिबन्ध । युवाहरू जसरी बाहिर निस्के त्यो चाहिँ आक्रोशको विस्फोटन थियो । जेजनी आन्दोलनमा विस्फोटन भएको आक्रोशलाई हामीले सम्बोधन गर्नुपर्छ । त्यो सम्बोधन गर्ने सन्दर्भमा नीतिमा पनि पुनरावलोकन गर्नुपर्छ भनेर मैँले बोलेकी हुँ ।

तर, अहिलेको अवस्थामा आउँदा तपाईँले भने भन्दा बिलकुल फरक ढंगले एमालेभित्र छलफल हुँदै गरेको देखियो । तपाईँ पछिल्लो अवस्थाबारे जानकार हुनुहुन्छ नि ? 

यसमा दुई वटा कुरा छ । २३ गते आन्दोलन भयो । २२ गतेसम्ममा हामीले नीति र विधि चाहिँ टुङ्ग्याएर फर्केका थियौँ । तर, २३ र २४ को घटना पछाडि परिस्थिति परिवर्तन भएको छ । त्यो कारणले हामीले त्यसलाई अब फेरि ‘रिभ्यु’ गर्नुपर्छ । हामीले विधान महाधिवेशनमा टुङ्गो गरिहाल्यौँ नि भनेर चुप लागेर बस्नु हुँदैन भन्ने खालको कुरा हो ।

अर्को कुरा, नेतृत्वको हिसाबले पनि जुन ढंगबाट युवाहरू मैदानमा आए त्यसलाई आत्मसात् गर्नुपर्छ । अब ‘बेबी बुमर’ भन्ने जुन पुस्ता छ, त्यो पुस्ताले चाहिँ बिस्तारै बिदा लिनुपर्छ । अनि ‘एक्स’ पुस्ता पनि अब ‘मेन्टरिङ’मा जानुपर्छ । अब ‘वाई’ र ‘जेड’ पुस्तालाई चाहिँ हामीले अग्रपंक्तिमा राखेर नेतृत्वको हिसाबले स्थापित गर्दै जानुपर्छ । त्यो त्यसो गर्दा नै स्वतः पार्टी संगठन र नेतृत्व पनि परिवर्तनको दिशामा जान्छ भन्ने हो ।

त्यतिखेर एक खालको विद्रोहको स्थिति थियो । अहिले बिस्तारै परिस्थिति अलिकति संलग्न पनि गयो । परिस्थिति संलग्न जाँदा अब त्यो छलफलको लय पनि बदलिँदै गएको छ ।

अहिले एमालेभित्र अलि बढी उचाइमा पुगेको बहस नेतृत्व पनि यही हुनुपर्छ र नीति पनि परिमार्जन हुनु हुँदैन भन्ने छ । यो समय, एकता गरेर जाने हो भन्ने कोणबाट पनि छलफल भइरहेको छ । अहिलेको अवस्थालाई हेर्दा, के एमाले रूपान्तरण होला ?

महाधिवेशनले सबै कुरो टुङ्गो गर्ने कुरा हो, तर नीति समग्रमा नै परिवर्तन गर्ने भन्ने खालको कुरा होइन । हामीले जनताको बहुदलीय जनवादलाई मान्छौँ, त्यो अक्षरशः पालना गर्नुपर्छ भन्ने हो । पछिल्लो पुस्ताको भावनालाई पनि त्यसमा समेट्नुपर्छ भन्ने हो ।

यद्यपि, बोलीचालीमा भनिन्छ– पहाडसँग सिँगौरी खेल्नु ! अहिले ओलीको अगाडि एमालेमा नीति र नेतृत्वको विकल्प खोज्नु पहाडसँग सिँगौरी खेल्नु होइन ? 

हामी आन्दोलनमा लाग्दा खेरि ‘पहाड खन्ने एक्लो बुढो’ भन्ने कथा पढ्या थियौँ । र, सुरुवात भनेको एक जनाबाटै हुन्छ भनेर पनि बुझेका थियौँ । हामीलाई त्यतिखेर धेरै कोटेसन पढाइन्थ्यो । अनि ‘हजार माइलको यात्रा पनि एक पाइलाबाट सुरु हुन्छ’ भन्ने खालका कुरा गरेर उत्प्रेरित गराइन्थ्यो । अब अहिले त्यस्तो पहाड र अनि त्यसपछि कुइना भन्ने खालको स्थिति छैन ।

अहिले नागरिकहरूको बिचमा जाँदा र हाम्रो कार्यकर्ताहरूकै बिचमा जाँदा पनि नेतृत्व चाहिँ परिवर्तन हुनुपर्छ भन्ने आवाज जबरजस्त छ । सँगै, हामी लोकतन्त्रमा विश्वास गर्ने पार्टी हौँ, अब हाम्रो कार्यकर्ताले मात्रै के भन्छन्, हाम्रो सदस्यले मात्रै के भन्छन् भन्ने कुराले हामीले जनताको बहुदलीय जनवादले बोकेको नीतिलाई कार्यान्वयन गर्न सकिँदैन । आम नागरिकको मतलाई पनि हामीले चाहिँ सम्बोधन गर्नुपर्छ र सुन्नु पर्छ ।

अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको पछिल्लो स्टेटमेन्टलाई बेवास्ता गर्न मिल्दैन होला, उहाँले माधव कुमार नेपाल र भीम रावलहरूको दृष्टान्त दिएरै ‘त्यो चाहिँ बन्ने पाटो तर्फ कोही नजाओस्’ भन्नुभएको छ । उहाँको नजिकका महेश बस्नेतले नामै किटेर ‘तपाईँ सक्नुहुन्छ उहाँलाई सहयोग गर्नुस्, होइन भने विस्थापन हुनुस्’ भन्नुभएको छ । यो स्थिति त सामान्य होइन, होला नि ?

यसलाई त्यस्तो एकदम गहिरो गरी लिनु पर्दैन । ईश्वर कमरेड अध्यक्षमा प्रतिस्पर्धा गर्छु भनी यत्तिकै भन्नुभएको होइन ।

भूगोलमा खास गरेर काम गर्ने कार्यकर्ता, नेताहरूको तहबाट पनि जुन खालको सन्देशहरू आइरहेको छ, अहिले हामी जनताको बिचमा जानको लागि जुन खालको अप्ठ्यारो छ, त्यसमा चाहिँ अब नेतृत्व परिवर्तन अनिवार्य छ भन्ने खालको कुरालाई अध्यक्ष कमरेडले बुझ्नुपर्छ । अब उहाँ अभिभावकत्व लिएर अन्यलाई जिम्मेवारी दिन तयार हुनुपर्छ ।

अहिले बाहिर व्यक्त भएका भनाइहरू न एमालेको नीति र पद्धतिअनुसार मेल खान्छ, न त जेनजी आन्दोलनको भावलाई समेट्ने खालको छ । कहिलेकाहीँ सुन्छु, जेनजी आन्दोलनलाई गाली गरेको, त्यो पनि सही ठाउँमा पुग्ने कुरा होइन । नयाँ पुस्तालाई गाली गरेर, नयाँ पुस्तालाई नकारेर हामी कहीँ पनि पुग्दैनौँ । अहिले जुन ढंगबाट नयाँ पुस्तासँग मुठभेडको स्थिति छ, त्यो मुठभेडको स्थितिलाई साम्य पार्ने काम पनि जिम्मेवार पार्टीहरूले नै गर्नुपर्छ, जिम्मेवार नेताहरूले नै सोच्नु पर्छ भन्ने लाग्छ ।

अहिलेसम्मको अवस्थालाई हेर्दा, कमरेड केपी शर्मा ओली र ईश्वर पोखरेलबिच नेतृत्वको लागि गहिरो प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ । तर प्रश्न उठ्छ, के ओलीको ठाउँमा पोखरेल आउँदैमा परिवर्तन हुन्छ ?

विगत केही वर्षदेखि पार्टीभित्र संकटको बहाना गर्दै एकल नेतृत्व स्थापित हुँदै आएको छ । एमालेले जुन नीति तथा सिद्धान्त (जनताकाे बहुदलीय जनवाद) बोक्छ, त्यसले एकल नेतृत्वलाई स्वीकार गर्दैन । विगतमा पनि हामीले सामूहिक निर्णय र सहकार्यको माध्यमबाट अघि बढ्ने अभ्यास गर्दै आएका थियौँ । अहिले देखिएको एकल नेतृत्वको स्थिति तोडेर सामूहिक नेतृत्वमा लैजानु आवश्यक छ । नेतृत्व समन्वय र सहकार्यमा आधारित भएन भने पार्टीलाई संकटबाट पार लगाउन सकिँदैन । जनसंगठनहरूमा काम गर्दा हामीले समुदायको प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गर्नु पर्छ । समुदायका मान्छे पार्टीका सदस्य हुन् या होइनन्, समर्थक हुन् या विरोधी, उनीहरूको भावना, समस्या र आवश्यकतामा आधारित निर्णय लिनुपर्छ । अनि जो पार्टीको नीति र विधिसँग सहमत हुन्छन्, उनीहरूलाई सदस्य बनाइने प्रक्रिया हुनु पर्छ ।

अहिले ईश्वर कमरेडले जे–जसरी कुरा गर्नुभएको छ, उहाँ पार्टीलाई विधि र प्रक्रियामा अगाडि बढाउने पक्षमा हुनुहुन्छ भन्ने बुझिन्छ ।

डा. विन्दा पाण्डेसँगको पूरा संवाद भिडियोमा हेर्नुहोस्