काठमाडौं । कृषि अनुसन्धान परिषद् (नार्क) ले पहाडी बाली अनुसन्धान कार्यक्रम, काब्रे, दोलखामा कार्यरत वैज्ञानिक किरण बराललाई २२ फागुन ०७१ मा सरकारी खर्चमा थप अध्ययन गर्न विदेश पठायो । नार्कसँग कबुलियतनामा गरेर विदेश लागेका बरालले साविककै पदमा रहेर सेवा गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए ।

परिषद्को कार्यकारी निर्देशकस्तरीय निर्णयअनुसार बराल अध्ययन बिदामा गएको आगामी फागुन २२ गते ११ वर्ष पुुग्दैछ । कर्मचारी संकेत न. १३३६ रहेका बराल त्यसयता न सेवामा फर्केका छन्, न सम्पर्कमा नै आएका छन् । नार्कको सामान्य प्रशासन महाशाखाका अनुसार अध्ययन बिदा लिएर गएपछि कार्यरत कार्यालयमा उनी एक पटक पनि उपस्थित भएका छैनन् ।

बराललाई जस्तै वैज्ञानिक राजु चौधरीलाई पनि नार्कले २१ भदौ ०७३ मा अध्ययन बिदामा पठाएको थियो । कर्मचारी संकेत नं. १३३६० रहेका चौधरी पछि फर्कंने प्रतिबद्धता जाहेर गरेर सरकारी खर्चमा अध्ययन गर्न गएका थिए । तर उनी पनि अहिलेसम्म नार्कको सम्पर्कमा आएका छैनन् । राष्ट्रिय व्यावसायिक बाली अनुसन्धान केन्द्र, खुमलटार, ललितपुरमा कार्यरत उनी अध्ययन बिदापछि नफर्किएको परिषद्ले जनाएको छ ।

वैज्ञानिक तथा कर्मचारीले विज्ञता हासिल गरुन्, विकसित नयाँ प्रविधि र अभ्यास भित्राएर नागरिकलाई लाभान्वित गरुन् भन्ने हेतुले राज्यले लाखौं लगानी गरेर थप अध्ययनका लागि विदेश पठाउने गरेको छ । कबुलियनामा गरेर वैज्ञानिक तथा कर्मचारीलाई अध्ययन गर्न विभिन्न मुलुकहरूमा पठाइएकाे भए पनि आफैंले गरेको पूर्वप्रतिबद्धताविपरीत देश र नागरिकप्रति कृतघ्न बनेर उतैको चमकधमकमा हराउने गरेका छन् ।

जो फर्केनन्

पछिल्लो ११ वर्षमा नार्कले दर्जनौं वैज्ञानिक तथा कर्मचारीलाई अध्ययनका लागि विदेश पठाएको छ । परिषद् कर्मचारी प्रशासन विनियम, २०४९ को परिच्छेद ६को विनियम ३८ अनुसार कार्यकारी निर्देशकस्तरको निर्णयानुसार कसैलाई खर्च समेत दिएर त कसैलाई अध्ययन बिदा दिएर पठाउने गरेको छ । यीमध्ये अध्ययन बिदा मात्र लिएका ११ र अध्ययन र खर्च दुवै सुविधा उपयोग गरेका ५ वैज्ञानिक तथा कर्मचारी नार्कको सम्पर्कमा आएका छैनन् ।

परिषद्को सामान्य प्रशासन महाशाखाका अनुसार, सरकारी खर्चमा अध्ययन गर्न गएका वैज्ञानिक किरण बराल र राजु चौधरीसँगै प्राविधिक अधिकृत विकास घिमिरे, सुशीलकुमार गैरे र बुद्धिबहादुर अछामी सम्पर्कविहीन भई बसेका छन् ।

परिषद्बाट अध्ययन बिदा लिई सेवामा फर्कंने कबुलियतनामामा हस्ताक्षर गरेका ११ वैज्ञानिक तथा कर्मचारी पनि नार्कमा फर्केका छैनन् । परिषद्को सामान्य प्रशासन महाशाखाका अनुसार राष्ट्रिय खाद्य अनुसन्धान केन्द्र खुमलटारमा पोस्टिङ रहेका वैज्ञानिक अच्युत मिश्र, कृषि अनुसन्धान निर्देशनालय कोशी प्रदेशमा पोस्टिङ रहेका वैज्ञानिक नवीनकुमार दंगाल, राष्ट्रिय कृषि आनुवंशिक स्रोत केन्द्र, खुमलटारमा कार्यरत रहँदा रहँदै अध्ययनमा गएका वैज्ञानिक होमन रेग्मी, राष्ट्रिय आलुुबारी अनुसन्धान कार्यक्रम खुमलटारमा पोस्टिङ रहेका वैज्ञानिक सञ्जीव गौतम, राष्ट्रिय मकैबाली अनुसन्धान कार्यक्रम, रामपुर चितवनमा पोस्टिङ रहेका वैज्ञानिक देवराज चालिसे र राष्ट्रिय बागवानी अनुसन्धान केन्द्र, खुमलटारमा कार्यरत रहँदा अध्ययन बिदा लिएकी वैज्ञानिक प्रतिष्ठा अधिकारी पनि तत्पश्चात अनुपस्थित छिन् ।

त्यस्तै, वैज्ञानिक दिनेशबाबु थापा मगर, प्राविधिक अधिकृत डा. सुमन कार्की, उज्ज्वल सुवेदी, अतीत पराजुली र अस्मिता श्रेष्ठ पनि अध्ययन बिदा सकिएपछि पनि आफू पोस्टिङ रहेको कार्यालयमा अनुपस्थित छन् ।

प्रतिज्ञा भुलेर राजीनामा

परिषद्ले लामो समयदेखि कर्मचारी प्रशासन विनियम, २०४९ अनुसार वैज्ञानिक तथा कर्मचारीलाई अध्ययन बिदा लिन पाउने सुविधा उपलब्ध गराउँदै आएको छ । केहीलाई त उसले आफ्नै खर्चमा समेत अध्ययनका लागि पठाउने गरेको छ ।

यसरी अध्ययन बिदामा जानुुअघि फर्किएर सेवा गर्ने लिखित बाचा वैज्ञानिक तथा कर्मचारीलाई गराउने गरेको छ । नार्कका अनुसार, कबुलियतनामा गरेर विदेश जाने कर्मचारीमध्ये कतिपय त्यसको उल्लंघन गरेर उतै बस्ने गरेका छन् । नेपालको तुलनामा विदेशमा राम्रो अवसर पाउने भएकाले उनीहरू स्वदेश नफर्कने गरेको बताइन्छ ।

कारबाही नहुँदा धेरै समस्या

कुनै पनि कर्मचारी ९० दिनभन्दा बढी समय बिदा स्वीकृत नगराई कार्यालयमा अनुपस्थित रहे सेवाबाट हटाउन सकिने व्यवस्था छ । नार्कबाट अध्ययन बिदा लिएर गएकामध्ये कतिपय वर्षौंदेखि सम्पर्कमा आएका छैनन् ।

लामो समयदेखि कार्यालयमा अनुपस्थित रहेकालाई नार्कले समयमै सेवाबाट नहटाउँदा अध्ययन बिदामा गएर नफर्कनेको मनोबल बनेको कतिपय कर्मचारी बताउँछन् । हुन पनि नार्कले अध्ययन बिदामा गएर १०–१२ वर्षदेखि सम्पर्कमा नरहेकालाई समेत सेवाबाट हटाएको छैन ।

१५ वैज्ञानिक तथा कर्मचारी हटाउन प्रक्रिया सुरु

अध्ययन बिदा सकिएपछि पनि सम्पर्कमा नआएका वैज्ञानिक तथा कर्मचारीलाई हटाउन नार्कले प्रक्रिया सुरु गरेको छ । ०७१ सालदेखिका अध्ययन बिदामा बसेर सम्पर्कमा नआएका वैज्ञानिक तथा कर्मचारीलाई सेवाबाट हटाउने प्रक्रिया नार्कले सुरु गरेको हो ।

अध्ययन बिदामा जानअघि गरिएको कबुलियतनामा उल्लंघन गरेका १६ वैज्ञानिक तथा कर्मचारीलाई सेवाबाट हटाउन प्रक्रिया थालिएको नार्कले जनाएको छ । नार्कको सामान्य प्रशासन महाशाखाका अनुसार सरकारी खर्चमा अध्ययन गर्न गएर नफर्किएकाहरूबाट उक्त रकमसमेत असुलउपर गर्ने प्रक्रिया थालिएको छ ।